Bối cảnh lịch sử – Thế trận mới của cuộc kháng chiến
Bước vào năm 1950, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân ta đã trải qua gần 5 năm đầy gian khổ. Tuy nhiên, do bị cô lập với thế giới bên ngoài, cuộc kháng chiến vẫn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là về hậu cần, vũ khí và sự liên kết với các lực lượng ủng hộ cách mạng trên thế giới.
Trong khi đó, thực dân Pháp cũng đang đối mặt với những khó khăn lớn. Chúng bị sa lầy vào cuộc chiến tranh kéo dài, nền kinh tế Pháp suy kiệt, phải nhờ viện trợ của Mỹ để tiếp tục cuộc chiến. Nhận thấy tầm quan trọng của tuyến đường biên giới Việt – Trung, nơi có thể giúp ta mở đường tiếp nhận viện trợ quốc tế, Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh quyết định mở Chiến dịch Biên Giới Thu – Đông 1950, nhằm tiêu diệt một số cứ điểm quan trọng của Pháp, khai thông đường liên lạc quốc tế, đồng thời thử nghiệm tác chiến hiệp đồng quy mô lớn giữa các đơn vị chủ lực.
Diễn biến chiến dịch – Đòn đánh quyết định
Ngày 16/9/1950, chiến dịch chính thức bắt đầu với trận đánh cứ điểm Đông Khê (Cao Bằng). Sau hai ngày chiến đấu, quân ta đã tiêu diệt hoàn toàn cứ điểm này, mở đầu cho một chuỗi thất bại liên tiếp của quân Pháp.
Thất bại tại Đông Khê khiến quân Pháp rơi vào thế bị động. Chúng buộc phải rút quân khỏi Cao Bằng để tránh bị tiêu diệt, đồng thời điều động một lực lượng lớn từ Thất Khê lên chi viện. Tuy nhiên, quân ta đã nhanh chóng tổ chức phục kích trên đường rút lui của địch, khiến toàn bộ cánh quân của Pháp bị đánh tan tác tại khu vực đường số 4.
Trước tình thế nguy ngập, Pháp phải cầu cứu Mỹ hỗ trợ, nhưng cũng không thể cứu vãn tình hình. Từ cuối tháng 10/1950, toàn bộ hệ thống phòng thủ của Pháp trên đường biên giới phía Bắc bị phá vỡ hoàn toàn, buộc chúng phải rút chạy khỏi hàng loạt vị trí quan trọng.
Kết quả và ý nghĩa lịch sử
Chiến dịch Biên Giới Thu – Đông 1950 kết thúc với thắng lợi vang dội của quân dân ta. Ta tiêu diệt hơn 8.000 quân địch, phá hủy nhiều phương tiện chiến tranh hiện đại, thu được số lượng lớn vũ khí, đạn dược. Quan trọng hơn, con đường liên lạc giữa Việt Nam và các nước XHCN, đặc biệt là Trung Quốc và Liên Xô, đã được khai thông, giúp cuộc kháng chiến của ta có thêm nguồn lực mạnh mẽ.
Chiến thắng này không chỉ làm suy yếu nghiêm trọng lực lượng quân Pháp mà còn đánh dấu sự trưởng thành vượt bậc của Quân đội Nhân dân Việt Nam, đặc biệt trong khả năng tổ chức tác chiến hiệp đồng. Từ đây, ta đã có đủ sức mạnh để mở các chiến dịch quy mô lớn hơn, tiến tới những chiến thắng quyết định trong các năm tiếp theo.
Chiến dịch Biên Giới 1950 chính là bước ngoặt quan trọng, tạo tiền đề cho chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954, kết thúc cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và mở ra giai đoạn mới trong lịch sử dân tộc.
