Bối cảnh lịch sử – Khi bạo lực không thể khuất phục ý chí nhân dân
Sau Hiệp định Genève năm 1954, đất nước ta tạm thời bị chia cắt thành hai miền. Miền Bắc bước vào giai đoạn xây dựng chủ nghĩa xã hội, trong khi miền Nam rơi vào tay chính quyền Ngô Đình Diệm với sự hậu thuẫn của Mỹ.
Thay vì thực hiện hiệp thương tổng tuyển cử thống nhất đất nước theo quy định của Hiệp định Genève, chính quyền Ngô Đình Diệm đã thực hiện chính sách khủng bố, đàn áp khốc liệt những người yêu nước. Hàng vạn cán bộ cách mạng, đảng viên và người dân vô tội bị bắt bớ, tra tấn, thủ tiêu. Chính sách “tố cộng, diệt cộng” khiến không khí căng thẳng bao trùm khắp miền Nam, đẩy nhân dân vào cảnh áp bức cùng cực.
Trước tình hình đó, Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 15 (tháng 1/1959) đã đưa ra quyết định mang tính lịch sử: cho phép nhân dân miền Nam sử dụng bạo lực cách mạng để tự vệ và đấu tranh giành quyền sống. Quyết định này đã thổi bùng lên ngọn lửa đấu tranh, khởi đầu bằng phong trào Đồng Khởi.
Diễn biến phong trào – Ngọn lửa từ Bến Tre lan rộng khắp miền Nam
Ngày 17/1/1960, tại huyện Mỏ Cày, tỉnh Bến Tre, ngọn cờ khởi nghĩa đã được giương cao. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân Bến Tre đồng loạt nổi dậy, phá tan hệ thống kìm kẹp của địch, thành lập chính quyền cách mạng ở nhiều xã, ấp.
Chỉ trong một thời gian ngắn, phong trào nhanh chóng lan rộng ra nhiều tỉnh miền Tây Nam Bộ, Nam Trung Bộ và cả vùng Tây Nguyên. Các hình thức đấu tranh vũ trang kết hợp với đấu tranh chính trị ngày càng mạnh mẽ, làm rung chuyển bộ máy cai trị của chính quyền Sài Gòn.
Lực lượng vũ trang cách mạng cũng ra đời từ đây, với sự hình thành của các đội du kích, các đơn vị quân giải phóng địa phương. Đây chính là tiền đề quan trọng để tiến tới thành lập Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam vào ngày 20/12/1960, một tổ chức có vai trò quyết định trong cuộc kháng chiến chống Mỹ sau này.
Ý nghĩa lịch sử – Tiếng súng mở đầu cho cuộc kháng chiến chống Mỹ
Phong trào Đồng Khởi đã chấm dứt thế bị động của cách mạng miền Nam, mở ra thời kỳ đấu tranh vũ trang rộng lớn. Nó chứng minh rằng dù Mỹ và chính quyền Sài Gòn có đàn áp tàn bạo đến đâu, nhân dân ta vẫn kiên cường đứng lên giành lại quyền sống, quyền tự do.
Chiến thắng của phong trào Đồng Khởi là một minh chứng hùng hồn cho tinh thần quật khởi của dân tộc, đồng thời tạo ra bước ngoặt quan trọng, đặt nền móng cho cuộc Tổng tiến công và nổi dậy về sau.
Từ đây, cách mạng miền Nam bước vào giai đoạn phát triển mạnh mẽ, tiến tới những chiến dịch lớn hơn, mà đỉnh cao là cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968.
